Azospermi nedir?

Azospermi, semen analizinde (spermiyogram) sperm görülmemesi halidir. Meni olması ile karıştırılabilmektedir. Meni olmaması aspermi olarak adlandırılır ve azospermiden çok daha farklı bir durumdur. Meni çıkışı olması; ancak meni içerisinde sperm hücresi bulunmamasına azospermi denilmektedir.

Azospermi sıklığı nedir, sebepleri nelerdir?

İnfertil erkeklerin yüzde 15’inde hiç sperm çıkışı olmamaktadır. Azosperminin en sık sebebi inmemiş testistir. Sonrasında varikosel, sperm kanallarında tıkanıklık, genetik ve hormonal bozukluklar, kanser tedavileri ve çevresel faktörler gelmektedir.

Azospermisi olan erkekler tüp bebek yöntemi olmadan çocuk sahibi olamaz mı?

Azospermi tanımından anlaşılacağı gibi spermiyogramda hiç sperm izlenmemesidir. Yani azospermi testiste hiç sperm üretimi olmadığı anlamına gelmez. Testiste sperm üretimi olabilir; ancak testisten spermi dışarı taşıyan kanalların herhangi bir yerinde tıkanıklık olabilir. Maalesef bu kanallardaki tıkanıklar cerrahi müdahale ile giderilemez.

Sperm üretimini geçici olarak etkileyen bir rahatsızlık olabilir; yüksek ateşli hastalık, bazı kemoterapi ilaçları, bazı hormonal bozukluklar gibi. Bu durumlarda cerrahi tedavi gerekmeden baba olunabilir.

Her azospermisi olan erkek tedavi sonrası normal yol ile çocuk sahibi olabilir mi?

Her azospermi hastasının normal yolla çocuk sahibi olması maalesef mümkün değildir. Azosperminin sebebi testis kaynaklı yani genetik bozukluklar ve müdahale edilmesi mümkün olmayan çok ince sperm kanal tıkanıklığı ise maalesef bu hastaların tedavi edilip normal yollarla çocuk sahibi olmaları mümkün değildir. Burada dikkat edilmesi gereken normal yollar ile çocuk sahibi olamayacaklarıdır; yani bu hastaların da tüp bebek yöntemi ile baba olabilme imkânları vardır.

Hangi hastalıkların yol açtığı azospermi tedavisi edilebilir?

Kemoterapi, radyoterapi gibi kanser tedavileri, dışarıdan hormon alımı veya vücutta bazı hormonların aşırı üretilmesi veya üretilmemesi, yüksek ateşli hastalıklar testiste sperm üretimini geçici olarak durdurabilir. Bu hastalar tedavi sonrası tekrar normal yollarla çocuk sahibi olabilirler.

Varikosel çok nadiren azospermiye yol açar. Azospermisi olan hastada varikosel dışında başka bir sebep yoksa varikosel tedavisi sonrası sperm çıkışı sağlanabilir. (Varikosel tedavisinin detaylarını ilgili kısımdan okuyabilirsiniz)

Sperm kanalı tıkanıklığı testiste ne kadar yakınsa tedavisi o kadar zordur. Çünkü testisten çıkan sperm kanalları müdahale edilemeyecek kadar ince ve çok sayıdadır.

Hangi hastalıkların yol açtığı Azospermide tedavi sonrası normal yollarla çocuk sahibi olunamaz?

Sperm üretiminde görev alan AZF genleri gibi genlerdeki bozukluklara
Klinefelter sendromu gibi kromozomlarla ilgili bazı bozukluklara
Doğuştan sperm kanalı olmamasına
Şiddetli enfeksiyon sonrası ince sperm kanalları zarar görmesine
Erişkin yaşta iki taraflı kabakulak sonrası gelişen testis iltihabına
İki taraflı inmemiş testis

bağlı olarak gelişen azosperminin günümüz imkanları ile tedavisi mümkün değildir. Bu konuda henüz etkinliği kanıtlanmamış deneysel tedavi yöntemleri üzerinde çalışılmaktadır. Yanlış anlaşılmaya engel olmak için biraz daha açalım bu hastaların normal yolla çocuk sahibi olmaları mümkün değildir. Yani tüp bebek yöntemi ile çocuk sahibi olabilirler.

Kanser tedavisine bağlı azospermi tedavisinde ne yapılır?

Kanser tedavisinde amaç kontrolsüz çoğalan hücrelerin durdurulmasıdır. Bu tedaviler vücutta normal şartlarda da hızla çoğalan hücrelere, kanser hücreleri gibi zarar verebilir. Sperm üretim süreci de kanser tedavisinde kullanılan kemoterapi ve radyoterapiden etkilenebilir. Genelde bu durum geçicidir ve tedavi bittikten yaklaşık 1 yıl sonra sperm üretimi tekrar başlar. Bu süreçte antioksidan, vitamin, mineral takviyesi yapılabilir. Ayrıca eğer radyoterapi yapılacak organ testisler ve çevresi değilse radyoterapi sırasında testisler korunarak sperm üretiminin etkilenmemesi sağlanabilir. Sperm üretimine zarar vermesi muhtemel kemoterapi ilaçlarına başlanmadan önce sperm dondurularak tedbirli olunması önerilir.

Hormonal bozukluk sonucu oluşan azospermi tedavisi nasıl yapılır?

Erkeklik hormonu (testosteron) veya kadınlık hormonu (östrojen) alınması FSH hormonunu azaltarak sperm üretimini durdurabilir. Tedavide dışarıdan hormon alımı durdurulur.

FSH düzeyi düşüklüğünde sperm üretimi de olmayacaktır. Tedavi dışarıdan FSH hormonuyla yapılabilir.

Prolaktin salgılayan hipofiz tümörleri de FSH’yı azaltarak sperm üretimini bozabilir. Tümörün ilaç ile veya cerrahi ile çıkarılması ile tedavi sağlanır.

Sperm kanalının hangi seviyesindeki tıkanıklıklar tedavi edilebilir?

Kanaldaki tıkanıklık daha yukarı seviyelerde ise ameliyat ile bu tıkanıklık giderilip spermin dışarı çıkışı sağlanabilir. Üst seviyelerdeki tıkanıklığın sebebi sperm kanalının prostat içinden geçerken idrar yoluna açıldığı prostat kistlerinden kaynaklanabilir. Bu kistlerin sperm kanalında meydana getirdikleri tıkanıklık kapalı yöntem ameliyat (TUR ED ) ile idrar deliliğinden girilerek düzeltilebilir.

Tıkanıklık vas deferens adı verilen sperm kanalında ise bu kanalın tıkalı olan kısmı ameliyat ile çıkarılıp kanalın sağlam uçları birbirine dikilerek (vazovazostomi) sperm akışı sağlanabilir.

Vücut geliştirme için alınan androjen içerikli ilaçların sperm üzerine etkisi var mı?

Evet, vücutta androjen eksikliği yok iken dışarıdan androjen alınması sperm üretimini durdurur. Fazla androjen beyinde sperm üretimini sağlayan hormonunun salgılanmasını durdurur. Devam edilmesi halinde testislerde küçülme başlar. Dışarıdan androjen alımı kesildiğinde eğer testisteki küçülme kalıcı hale gelmemişse genelde 1 yıl içinde düzelir.

TESE ameliyatı nedir?

Tedaviye rağmen sperm çıkışı sağlanamayan veya tedavisi mümkün olmayan sperm üretim bozukluğu olan hastaların testisinde bazı bölgelerde az da olsa sperm üretimi bulunabilmektedir. Bu bölgeler testis dokusu ameliyat ile açılarak tespit edilebilir. (TESE) Bu bölgelerin çıplak göz ile tespit edilebilmesi çok zordur. Bu sebeple işlem mikroskop altında yapılmalıdır (mikro TESE). Mikro TESE ameliyatı ile mikroskop altında testiste sperm üretimi olması muhtemel bölgeler tespit edilebilir ve bu bölgelerden doku örnekleri alınarak sperm bulunabilir. Sperm bulunması halinde bu spermler tüp bebek (ICSI) için kullanılır.

PESA ve TESA nedir?

Sadece sperm kanal tıkanıklığı olanlar veya doğuştan sperm kanalı olmayanlarda TESE’ye gerek kalmadan testis içine bir iğne ile girip (TESA) veya epididimise iğne ile girip (PESA) sperm alınabilir. Çünkü bu hastalarda sperm üretiminde bir problem yoktur sadece sperm kanallarındaki problemden ötürü spermler testisten çıkamamaktadır.